De aankoop in 2014

 

In oktober 2014 kocht Diogenes behalve het wijnkoperij-complex Hogewoerd 59-61 ook het naastliggende kleine woon-winkelpand Hogewoerd 63 van de erfgenamen van mevrouw Mieke Maat. Hogewoerd 63 ligt op de hoek van de Hogewoerd en de Koenesteeg. De foto’s geven de situatie in 2014 weer vanuit de Hogewoerd en vanuit de Koenesteeg. Behalve het voorste deel met de witte zijmuur hoorde ook het lagere gedeelte daarachter bij de woning. De benedenverdieping van het voorste deel was in gebruik als winkel. De bovenverdiepingen waren als woning in gebruik en toegankelijk via de groene deur in de Koenesteeg. Omdat zowel de winkel als de bovenwoning in Hogewoerd 63 verhuurd was, heeft Diogenes prioriteit gegeven aan de aanpak van de voormalige wijnkoperij.

Een schets van de nieuwe situatie

 

De hoofdmassa van Hogewoerd 63 (het voorste deel) is al vele eeuwen oud. Het nogal detonerende achterste deel is er veel later aan toegevoegd.

 

Bij de planontwikkeling voor Hogewoerd 59-61 hield de architect, Marcel van Dijk, hier rekening mee. Hij tekende in januari 2016 deze impressie van de situatie aan de achterkant van het complex. Het witte pand rechts was de voorgestelde vorm van Hogewoerd 63, waarbij de aanbouw gesloopt is. Een bijkomend voordeel daarvan was dat de woonsituatie voor de omwonenden daardoor veel aantrekkelijker zou worden.

 

Deze schets diende bij de besprekingen over de vergunningverlening voor Hogewoerd 59-61 als onderbouwing. De beoordelende instanties konden zich daarin vinden.

 

Sloop van aangrenzende bouwdelen

 

In oktober 2016 werden enkele bouwdelen van Hogewoerd 59-61 gesloopt, waaronder een zijvleugel die doorliep tot aan de Koenesteeg. De achterkant en een van de zijkanten van het achterste deel van Hogewoerd 63 kwamen daardoor bloot te liggen. De linkerfoto is gemaakt op 28 oktober, de rechterfoto op 4 november 2016. De foto’s illustreren de merkwaardige opbouw van het achterste deel van Hogewoerd 63.

 

Intussen was eind september 2016 de huur van de winkelruimte op de begane grond van Hogewoerd 63 beëindigd. Die ruimte werd daarna door de aannemer Den Dubbelden gebruikt als overleg- en pauzeruimte. Er was nog geen andere woonruimte gevonden voor de huurders van de bovenwoning. Daarom moest het achterste deel voorlopig zo blijven staan.

Een voorlopige bouwhistorische verkenning en een schetsplan

 

Reinoud Boter van het Leidse bureau MoNed stelde in oktober 2016 een bouwhistorische verkenning van Hogewoerd 63 op. De verkenning had een voorlopig karakter omdat de bovenwoning tijdens het onderzoek nog bewoond werd en een groot deel van het interieur afgetimmerd was. Boter kon daardoor niet met zekerheid vaststellen welke bouwelementen uit de oorspronkelijke bouwperiode dateerden. Hij concludeerde dat het pand vermoedelijk uit de eerste helft van de zeventiende eeuw stamt. Het is in het midden van de negentiende eeuw verbouwd tot winkelhuis met aan de achterkant een uitbouw. Door latere verbouwingen is van het interieur nauwelijks iets overgebleven. Volgens Boter bezit het pand vanwege zijn plaats in de binnenstad en als hoekwoning een hoge cultuurhistorische waarde. Hij noemde de winkelpui ook een belangrijk element omdat die verwijst naar de manier waarop het winkelgebied in de binnenstad zich heeft ontwikkeld.

 

Marcel van Dijk ging na Hogewoerd 59-61 ook voor Hogewoerd 63 als architect aan de slag. Eind 2016 maakte hij een eerste schetsplan. De Welstands- en Monumentencommissie Leiden (WML) stemde in februari 2017 in met de sloop van de aanbouw en met de rest van het schetsplan. Voor het maken van een definitief plan moest worden gewacht op de ontmanteling na de verhuizing van de bewoners. Dan zou de monumentale waarde van een aantal elementen in het pand kunnen worden beoordeeld.

 

Sloop, ontmanteling en onderzoek

 

De huurders van de bovenwoning konden in april 2017 verhuizen nadat ze andere woonruimte aangeboden hadden gekregen. In dezelfde maand kreeg Diogenes een omgevingsvergunning voor de sloop van de aanbouw. In juni werd begonnen met het verwijderen van asbest en het slopen van de aanbouw. Verder werd het interieur voor een deel ontmanteld. Aansluitend werd een tijdelijke steunconstructie aangebracht om de stabiliteit van het pand zo goed mogelijk te waarborgen. In september 2017 werd een aanvullende asbestsanering uitgevoerd vanwege de aanwezigheid van asbesthoudende vloerbedekking.

Foto’s van het slopen van de aanbouw, de ontmanteling en de tijdelijke steunconstructie zijn te zien via de pagina De restauratie van Hogewoerd 63.

 

Door de grotere toegankelijkheid van de bouwonderdelen kon Reinoud Boter in september en oktober 2017 aanvullend bouwhistorisch onderzoek doen en de waardestelling van de verschillende elementen nog beter onderbouwen.

 

Het restauratieplan

 

 

Op 30 oktober 2017 diende Marcel van Dijk de vergunningaanvraag voor de restauratie in bij de gemeente Leiden. De aanvraagtekening is hier te downloaden.

 

Naar aanleiding van de bespreking van het ontwerp in de WML in december 2017 en januari 2018 werden er een paar kleine wijzigingen in het restauratieplan aangebracht. Belangrijk was dat de commissie groen licht gaf voor het maken van een ‘blinde’ dakkapel in het niet vanaf de straat zichtbare dakvlak. Dat maakte het mogelijk om daar de trap te laten uitmonden en een douche te plaatsen. De commissie ging ook akkoord met het iets verplaatsen van twee spanten op de zolder ter wille van de bruikbaarheid van de slaapkamer en de badkamer.

Daarmee was de weg vrij voor de verlening van de omgevingsvergunning. Die werd op 1 februari 2018 verleend.

 

De uitvoering

 

Voor de restauratie was een aanzienlijk bedrag nodig. Daarvoor heeft Diogenes, op dezelfde manier als dat gebeurd is voor Hogewoerd 59-61, een lening verkregen van het Nationaal Restauratiefonds.

Door de grote drukte in de bouwsector duurde het lang voordat Diogenes afspraken met een aannemer kon maken. Begin 2019 werd overeenstemming bereikt met het Leidse bouw- en aannemersbedrijf H. de Bolster b.v.

De Bolster begon half februari 2019 met het werk. Het werd precies een jaar later afgerond. Er is een groot aantal foto’s te zien op de pagina De restauratie van Hogewoerd 63.

 

Een van de elementen uit het restauratieplan was het herstel van de winkelpui. Een foto uit omstreeks 1900 laat zien dat er in plaats van de huidige grote etalageruit oorspronkelijk twee ruiten waren. Bouwsporen bevestigden dit. De tussenstijl is in het verleden verwijderd, maar is nu teruggebracht met de oorspronkelijke profilering. De pui is ook voor het overige zo veel mogelijk in de oude staat teruggebracht.

 

Om de stabiliteit van het pand te verbeteren zijn er meer naar achteren twee stalen portalen geplaatst die onzichtbaar zijn weggewerkt. De gevel aan de kant van de Koenesteeg is aan de binnenzijde versterkt met een geïsoleerde houtskeletbouwwand.

Ook de vloeren hebben een functie gekregen bij de versteviging van het pand. De hele begane grond is voorzien van een goed geïsoleerde betonvloer. De houten vloeren van de eerste en tweede verdieping zijn aan de bovenkant verstevigd met plaatmateriaal dat op de bestaande vloeren is geschroefd.

Tijdens de Open Monumentendagen op 14 en 15 september 2019, toen de restauratie al voor een groot deel klaar was, kwamen bijna duizend belangstellenden een kijkje nemen.
Meer daarover is te zien en te lezen op de pagina De Open Monumentendagen 2019.

 

Op 17 februari 2020 werden de sleutels van Hogewoerd 63 overgedragen aan de nieuwe bewoner.