Yvonne Jansen en Laurens Beijen

 

Een onverwachte ontdekking

 

In het pand Hogewoerd 132 werd in maart 2024 bij het verwijderen van plaatmateriaal oud stucwerk gevonden op de schoorsteen in de opkamer. Omdat het schoorsteenstuk de stijl uit de tijd van Lodewijk XVI vertoont, is het vrijwel zeker rond 1780 gemaakt.

 

 

Financiële bijdragen

 

De Stichting Diogenes Leiden wilde het schoorsteenstuk graag in ere herstellen en zocht naar financiële mogelijkheden om dat te doen. Besloten werd om een in 2022 ontvangen legaat en een latere gift hiervoor te gebruiken. Daarnaast zijn rond de Open Monumentendagen in september 2024 sponsors voor dit doel geworven. Dat leverde een mooi bedrag op. Dankzij die bijdragen kon Diogenes opdracht geven voor de restauratie van het stucwerk.

 

Terugtoveren van het schoorsteenstuk

 

De restauratiestukadoor Miguel van Schoonhoven uit Gouda begon op 18 november met het herstel van het historische en decoratieve stucwerk. Terwijl het appartement steeds meer vorm kreeg, toverde Miguel het oorspronkelijke schoorsteenstuk tevoorschijn. Bij het verwijderen van oude verflagen werden steeds meer details zichtbaar.
Miguel vertelde voor de nieuwsbrief en de website van Diogenes over zijn werk.

 

 

Classicistische versierselen

 

De Lodewijk XVI-stijl van het schoorsteenstuk uit rond 1780 is te herkennen aan de strakke omlijsting, de symmetrie en de classicistische versierselen zoals de guirlande in het midden en de festoenen (slingers met bladeren en bloemen) aan beide zijden. Aan de strik in het midden hangt een zogeheten trofee. Die heeft hier het thema muziek. Jan Bouterse uit Alphen aan den Rijn, bouwer van historische blaasinstrumenten, herkende de afgebeelde instrumenten als een hobo (met riet), een traverso (barok-dwarsfluit) en een hoorn. Onder heel veel lagen verf verschenen zelfs muzieknoten op bladmuziek.

 

 

Later begonnen in het restauratievak

 

Miguel zit 9 jaar in het vak. Hij heeft zijn eigen bedrijf ‘Ambacht & Restauratie‘. Hiervoor werkte hij bij een restauratie-schilders- en stukadoorsbedrijf, niet als stukadoor, maar in de commerciële hoek. Hij verzorgde de planning en de offertes. Heel af en toe hielp hij bij sierstukadoorwerk. Dat beviel erg goed én hij bleek het te kunnen. Als jongen wilde hij timmerman worden, hij ging echter commerciële economie aan het HBO studeren en werkt nu uiteindelijk toch vooral met zijn handen. Hij volgde een post HBO-opleiding Bouwhistorie in Restauratie in Utrecht. Daar heeft hij nog les gehad van Jan Dröge, tegenwoordig bestuurslid van Diogenes.

 

Diverse reparatiematerialen

 

Voor het aanhelen van de gaten in het stucwerk gebruikt Miguel reparatiemortel op basis van kalk en zand. Hij bewerkt deze gaten eerst voor met ethanol en water zodat de reparatiemortel goed blijft zitten. Voor het injecterend verlijmen van losse stukken en holklinkende delen wordt kalk met Belgisch krijt heel dun aangemaakt. De versierselen die ontbreken bouwt hij weer opnieuw op. Voor de fijne afwerking gebruikt Miguel kalk met marmermeel met een toevoeging van beenderlijm, dan blijft de mortel langer plastisch en beter te vormen.

 

Schrikbarend

 

De staat van het schoorsteenstuk was in de woorden van Miguel “schrikbarend”. Je kon gelukkig nog wel nagaan hoe het er oorspronkelijk moet hebben uitgezien. Bij het verwijderen van de verflagen kwam hij niet alleen muzieknoten, maar ook eerdere reparaties tegen, en die waren niet allemaal zo geslaagd (een understatement). Er zijn lagen weggehakt en stukken gevuld met gips, iets wat Miguel nooit zou doen omdat gips vocht aantrekt. Je ziet ook de sporen van de bevestiging van twee soorten beplatingen. Door de verflagen heen ga je terug in de tijd. De bovenste verflaag was wit, de kleuren van de lagen daaronder waren onder andere groen en beige. Dat is niet gek, dat zijn negentiende-eeuwse kleuren. Oorspronkelijk zal het schoorsteenstuk krijtwit zijn geweest, een soort gebroken wit.

 

Hendrik Willem Groen als opdrachtgever?

 

Over het schoorsteenstuk zelf is Miguel heel positief. “Het is knap gemaakt. Een technisch mooi stuk, want je ziet duidelijke instrumenten”. Het schoorsteenstuk is overigens later aangebracht, toen het pand er al meer dan 100 jaar stond. Het pand stamt namelijk uit 1661. Het ging de bewoner uit het eind van de achttiende eeuw blijkbaar voor de wind. Hij had in ieder geval geld over voor een mooi versierd stucwerk boven de schouw. Gezien het bouwhistorisch onderzoek van Reinoud Boter vermoedt Miguel dat de bakker Hendrik Willem Groen het stucwerk heeft laten plaatsen. Die werd in 1777 eigenaar van het pand. Wie weet vormde de schouw het pronkstuk van een muziekkamer en waren de muzieknoten onderdeel van een geliefd muziekstuk.

 

De afronding volgt

 

 

Doordat de schouw in slechtere staat was dan Miguel verwacht had, is het hem niet gelukt om het werk in december af te ronden. Na de jaarwisseling, als de reparatiematerialen zijn uitgehard, volgt de finishing touch. Dan zal ook de definitieve kleur worden bepaald.

 

 

Terug naar de pagina De restauratie van Hogewoerd 132