De Stichting Diogenes Leiden werd opgericht op 16 februari 1973. In het Leidsch Dagblad van 26 februari werd daar melding van gemaakt:

 

 

“Er moet meer bewoning komen in de Leidse binnenstad: het hart van de stad wordt nu voornamelijk gevormd door winkels, opslagplaatsen, kantoren en kleine bedrijven waar tussendoor zo hier en daar een kapitaal pand is vertimmerd tot studentenhuis. Vooral na winkelsluiting moet men vaststellen, dat het hart van Leiden sterk aan het verkalken is, en dat wekt het verval in de hand van een stad, die mede door haar hoge ouderdom zo levendig en aantrekkelijk zou kunnen zijn.”

Het doel van de oprichters van de stichting was, aldus de krant, “vervallen en/of verlaten panden die uit cultureel of historisch oogpunt gezien van waarde zijn of die door hun onderlinge samenhang in een bepaald stadsgezicht onmisbaar zijn, bewoonbaar te maken.”

 

Er verschenen vergelijkbare artikelen in de twee andere dagbladen die Leiden toen nog rijk was: in de Leidse Courant ook op 26 februari en in de Nieuwe Leidse Courant op 27 februari 1973.

De restauraties

In het begin roeide Diogenes nog tegen de stroom op. Er was weinig begrip voor de waarde van oude panden. Bij de eerste panden die Diogenes restaureerde, Lokhorststraat 18, 20 en 22, had de gemeente zich enkele jaren eerder zelfs verzet tegen de plaatsing op de monumentenlijst. Over de ontwikkelingen in die tijd heeft Laurens Beijen een artikel geschreven in het Leids Jaarboekje 2019 van de Historische Vereniging Oud Leiden: Een open brief uit 1967, voorbode van een nieuw binnenstadsbeleid. De panden aan de Lokhorststraat waren verkrotte pakhuizen waarmee volgens de gemeente niets meer te beginnen was. Toch lukte het Diogenes om ze fraai te restaureren.

 

De Watersteeg rond 1970. Rechts staan de panden Hogewoerd 28 en 30. Hogewoerd 28 is daarna gesloopt, Hogewoerd 30 is door Diogenes gerestaureerd.

 

Vanaf 1974, toen er een ander college kwam, werd de samenwerking met de gemeente beter. Dat bleek bijvoorbeeld bij Hogewoerd 30 en 32. De gemeente had die huizen aanvankelijk, net als een aantal naburige panden, willen slopen voor de aanleg van wat toen de cityring of de noord-zuidverbinding werd genoemd. Later bleek het ook kleinschaliger te kunnen, maar door de sloop van het buurpand kwam de zijgevel van Hogewoerd 30 wel bloot te liggen. Diogenes zorgde voor een goede nieuwe zijgevel, en maakte aan de Hogewoerd en de Watersteeg in totaal negen wooneenheden.

In de jaren 1977 tot 1992 volgden daarna de restauraties van Langebrug 44, het Mierennesthofje, de Latijnse School, Aalmarkt 5 en 6, Nieuwstraat 49 en 51, Oude Rijn 100 en 102 en Nieuwe Rijn 74. Alle panden bleven eigendom van de stichting, met uitzondering van Langebrug 44, dat een aantal jaren later in erfpacht werd uitgegeven aan de bewoners.

Geleidelijk aan werd het voor Diogenes steeds moeilijker om te restaureren. De subsidieregelingen voor restaurerende instellingen werden minder aantrekkelijk en de mogelijkheden voor particulieren werden gunstiger. Daarbij kwam dat dankzij het succes van de stadsvernieuwing er steeds minder verkrotte panden waren die een grondige restauratie nodig hadden.

Als vooralsnog laatste restauratie volgde in 1994 en 1995 die van Rapenburg 53. Een rendabele verhuur van dat pand bleek niet mogelijk te zijn, zodat na de restauratie besloten werd om het te verkopen aan een geïnteresseerde particulier.

De Vereniging van Vrienden

In 1974 werd de Vereniging van Vrienden van Diogenes opgericht. Het doel van de vereniging was om via propaganda, fondsenwerving en de uitgave van een bulletin bij te dragen aan het werk van Diogenes.

De stichting en de vereniging werkten goed samen. Er was bijvoorbeeld steeds ten minste één bestuurslid van de stichting tevens bestuurslid van de vereniging. De vereniging gaf in samenwerking met de stichting halfjaarlijkse bulletins uit. Die bulletins zorgden ervoor dat belangstellenden op de hoogte konden blijven van het werk van Diogenes. Verder organiseerde de vereniging excursies naar restauratieprojecten van Diogenes en anderen. De vereniging leverde regelmatig financiële bijdragen aan de stichting. Soms waren het algemene bijdragen voor de stichtingskas, soms waren ze bestemd voor een specifiek doel, zoals een gevelsteen of een ander bijzonder element voor een gerestaureerd pand.

In 1998 stelde de voorzitter voor om de vereniging op te heffen. Ter toelichting schreef hij dat de situatie in de 25 jaar dat Diogenes bestond sterk veranderd was. Veel mensen waren de waarde gaan beseffen van het wonen in historische panden en er waren voor particulieren betere mogelijkheden gekomen om zelf een monument te restaureren. Hij voegde daaraan toe dat Diogenes in de overspannen marktomstandigheden van dat moment geen mogelijkheid zag om nog monumenten te verwerven. De leden gingen akkoord met de opheffing van de vereniging. Het batig saldo werd gebruikt voor de aanleg van een stoep bij een van de Diogenes-panden.

De Vereniging van Vrienden is niet alleen belangrijk geweest voor Diogenes vanwege de financiële en morele steun. In de periode 1975 tot en met 1996 heeft de vereniging 42 bulletins uitgegeven over het wel en wee van Diogenes. In 1993 gaf de vereniging ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van de stichting een boekje uit waarin de hoofdlijnen van de tot dan toe verschenen bulletins werden gebundeld. De bulletins en het boekje geven nu nog steeds een goed beeld van de successen en de problemen van Diogenes in de periode tot 1996.

Consolidatie

Vanaf de tweede helft van de jaren negentig kocht en restaureerde Diogenes vanwege de veranderde marktomstandigheden geen nieuwe panden meer. De stichting kwam in een fase waarin de nadruk lag op het zo goed mogelijk beheren en in goede staat houden van het waardevolle bezit.
Zorgen waren er vooral rond de exploitatie van de Latijnse School. Er was een ingewikkelde relatie tussen Diogenes en de gemeente Leiden, die het gebouw van Diogenes huurde en het vervolgens onderverhuurde. De voorwaarden waren echter niet goed vastgelegd, en de huurprijs die de gemeente betaalde was onvoldoende om de onderhoudskosten te dekken. Uiteindelijk werd de huur beëindigd en werd er een compromis gesloten over een afkoopsom. Sinds 2010 is het ICT-bedrijf IntelliMagic tot ieders tevredenheid huurder van de Latijnse School.

Nieuw elan

Begin 2011 werd het bestuur van de stichting aangevuld met een aantal nieuwe leden. De financiële positie van de stichting was inmiddels bevredigend en de panden verkeerden in een goede staat van onderhoud. Het veertigjarig bestaan in 2013 kon dan ook met een goed gevoel worden gevierd.
Een van de activiteiten in het jubileumjaar was de uitgave van het boek ’40 jaar Stichting Diogenes Leiden’. Het mooi geïllustreerde boek vertelt over de  geschiedenis van de stichting zelf en van de gerestaureerde panden.

Het project Hogewoerd 59-63

In het najaar van 2014 kon Diogenes de voormalige wijnkoperij Hogewoerd 59-61 en het daarnaast gelegen ‘Piet Paaltjenshuis’ Hogewoerd 63 kopen van de erfgenamen van de eigenares. De panden waren op dat moment in zeer slechte staat.
Hogewoerd 59-61 werd in 2016-2017 gerestaureerd, waarbij drie prachtige woningen zijn ontstaan. De daarop volgende restauratie van het kleinere Hogewoerd 63 in 2019-2020 leverde een vierde woning op. In beide gevallen werden bijzondere historische vondsten gedaan die goed gedocumenteerd zijn.

Een nieuw project: Hogewoerd 132

In 2022 heeft Diogenes opnieuw een pand gekocht: Hogewoerd 132. Het is ook weer een rijksmonument, en ook dit pand is dringend aan verbetering toe, al is het constructief in een wat betere staat dan de panden die in 2014 werden gekocht. De restauratie van Hogewoerd 132 is in februari 2024 van start gegaan.

Toekomstige projecten

Ook na deze aankoop blijft het bestuur van Diogenes zoeken naar mogelijkheden om met nieuwe projecten invulling te geven aan de doelstellingen van de oprichters. Daarbij kijkt Diogenes verder dan alleen de Hogewoerd of de rest van de binnenstad. Tips over panden waaraan gedacht zou kunnen worden zijn van harte welkom (via voorzitter@diogenes-leiden.nl).

Diogenes wil ook graag overleggen over het nalaten van een monumentaal of een ander bijzonder pand aan Diogenes, of over het geven van een goede bestemming aan zo’n pand. Op de pagina Schenken of nalaten aan Diogenes staat meer hierover.